Κυριακή 24 Μαρτίου 2013

Η Βαλύρα στον αγώνα του 1821

Επιμέλεια-παρουσίαση:Γιάννης Ελ.Λινάρδος
Η Βαλύρα με την ενεργή συμμετοχή της στο μεγάλο ξεσηκωμό του 1821,δίνει γενναίο παρόν στην υπόθεση της πολυπόθητης λευτεριάς.Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους(ΓΑΚ),είναι καταχωρημένα με ημερομηνία 30 Αυγούστου 1825,όλα τα στοιχεία που αφορούν τη συμμετοχή της Βαλύρας στον αγώνα του 1821.Επίσης εκεί υπάρχουν και πολλά άλλα ενδιαφέροντα που αφορούν την μετέπειτα ιστορία της Βαλύρας.Οι Βαλυραίοι αγωνιστές,τα ονόματα των οποίων αναφέρονται παρακά-τω,ανήκαν στο σώμα του οπλαρχηγού Παναγιώτη Κεφάλα από το Δυρράχι της Μεγαλόπολης.Έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες του Εθνικού ξεσηκωμού και ιδιαίτερα,στην πολιορκία για την απελευθέρωση της Τριπολιτσιάς,στις μάχες του Βαλτετσίου,των Δερβενακίων και της Κορίνθου.Στα 1824 συμμετείχαν στις αμυντικές προσπάθειες στα παράλια της Μεσσηνίας για πιθανή απόκρουση επιδρομής των Αράβων,οι οποίοι βοηθούσαν τότε την καταρρέουσα Οθωμανική αυτοκρατορία.Ο κατάλογος των Βαλυραίων αγωνιστών έχει ως εξής:

Βαλύρα:Η επανάσταση στο Τζεφερεμίνι στις 24 Μαρτίου 1821

Αμέσως με την κήρυξη της επανάστασης του 1821 στις 23 Μαρτίου στην Καλαμάτα,οι Τζεφερεμιναίοι(Βαλυραίοι) αγωνιστές ξεκίνησαν τον αγώνα για την απελευθέρωση του χωριού τους.Ήταν η επόμενη ημέρα 24η Μαρτίου,όταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έφθασε στο Τζεφερεμίνι. Οι Τούρκοι τότε ταμπουρώθηκαν στο Μπιζάνι. Οι Τζεφερεμιναίοι υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό τον Γέρο του Μωριά στην τότε μικρή πλατεία και αυτός ανέβηκε σε μια μεγάλη πέτρα για να τους μιλήσει και να τους εμψυχώσει. Για την ιστορία πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτή η πέτρα βρίσκεται σήμερα παραπεταμένη σε κάποιο οικόπεδο του τέως Δήμου Ιθώμης.
Οι συνθήκες ήταν σκληρές και άνισες λόγω έλλειψης πολεμοφοδίων και δυσανάλογων στρατιωτικών δυνάμεων,όπου οι Τούρκοι υπερτερούσαν καταφανώς.Το χωριό βρισκόταν ανάμεσα σε δύο πολύ ισχυρά Τουρκικά σρατόπεδα.Της Σκάλας και της Άνδρούσας.Οι αγωνιστές της Βαλύρας είχαν βέβαια την συμπαράσταση και των πολεμιστών,της Μεγαλόπολης,των χωριών της Τσακώνας(Σούλι,Άνω Κούρταγα, Δερβένι),καθώς και επαναστατών από τη Μάνη.

Ο αγωγιάτης, Βαλύρα-Βουλκάνο…

Τότες στα χρόνια τα παλιά δεν υπήρχε δρόμος για το Βουλκάνο.Ένα καλντερίμι συνέδεε τη Βαλύρα με τα ιστορικά μοναστήρια μας.Η άνοδος των πιστών, για να προσκυνήσουν την χάρη της Παναγιάς μας της Βουλκανιώτισσας, γινόταν ποδαράτα ή με αλογομούλαρα και γαϊδούρια.
Βρισκόμαστε στη 10ετία του ’50 όπου το κύριο μέσο μεταφοράς ήταν το τραίνο.Μητροπολίτης Μεσσηνίας ήταν ο αείμνηστος Χρυσόστομος Δασκαλάκης, ένας άνθρωπος που άφησε άριστες εντυπώσεις με το πέρασμά του από την ιερά μητρόπολη Μεσσηνίας,με το θεάρεστο έργο που επιτελούσε και τον αδαμάντινο χαρακτήρα του.
Ήταν παραμονή 15αύγουστου όταν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης έφθασε από την Καλαμάτα με το τραίνο στο σταθμό της Βαλύρας . Από εκεί θα έπαιρνε όπως πάντα το ‘’ταξί’’ της εποχής, που δεν ήταν άλλο από κάποιο άλογο ή ένα μουλάρι κάποιου αγωγιάτη, ο οποίος έβγαζε το μεροκάματό του κάνοντας αγώγια προς το Βουλκάνο.

Στη Βαλύρα κάποτε …στο αλώνι στη σταφίδα …

Ο μοναχογιός Λάκης Μπόβης απλώνει σταφύλια στο αλώνι
Μέρες Αυγούστου στα χρόνια τα παλιά, τότε που ένα από τα κύρια εισοδήματα για την επιβίωση της αγροτιάς ήταν και η σταφίδα. Όλη η Βαλύρα ήταν στις σταφίδες και στα αλώνια. Θέρος ,τρύγος, πόλεμος, ήταν το σύνθημα και τρέχανε όλοι με τα ψάθινα καπέλα, τις φαλτσέτες στο χέρι και τα καλάθια με τις κόφες, για τον τρυγητό. Πραγματικό πανηγύρι γινότανε στην καθημερινή αυτή ‘’εκστρατεία’. Όλοι, μα όλοι νέοι , γέροι, γυναίκες και παιδιά, στην πρώτη γραμμή της ‘’μάχης’’. Το τραγούδι και το καλαμπούρι δεν έλειπαν ποτέ από τους ‘’μαχητές’’ της σκληρής αυτής μάχης κάτω από τον καυτό ήλιο του Καλοκαιριού. Το μεσημέρι βρίσκαν ολιγόωρο καταφύγιο στον παχύ ίσκιο κάποιας συκιάς.Εκεί απολάμβαναν το φαγητό, που συνήθως ήταν κόκορας μαγειρευμένος με χυλοπίτες ή μπακαλιάρος σε σάλτσα, που έγλειφες και τα δάχτυλά σου. Συνάμα η τσίτσα με το κρασί και το λαγίνι με δροσερό νερό από τα πηγάδια, που κάθε περιοχή είχε και το δικό της. Άντε μετά και το επιδόρπιο, φρεσκότατο από τη συκιά. Εκείνα τα ανεπανάληπτα σύκα, που σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Και μετά πάλι στον αγώνα μέχρι που να νυχτώσει. Τότες δεν υπήρχαν οχτάωρα. Το ωράριο στα χτήματα ήταν ήλιο με ήλιο και ο κόσμος άντεχε, ήθελε δεν ήθελε.

Η βρύση του Τζούμη-Μια πηγή ζωής από την αρχαιότητα...

... και η ιστορία του χωριού Τζούμη ή Τζέμη
Η ιστορία της, από τα χρόνια που κτίστηκαν τα μοναστήρια της Παναγίας της Βουλκανιώτισας , είναι άρρηκτα δεμένη με την μεγάλη εορτή της κοίμησης της Θεοτόκου τον 15αύγουστο. Ιδιαίτερα στα χρόνια που το μόνο μεταφορικό μέσο ήταν τα άλογα και τα γαϊδούρια , η βρύση του Τζούμη ήταν απαραίτητος σταθμός προκειμένου να  ξαποστάσουν και να δροσιστούν άνθρωποι και ζώα.
Στην φωτογραφία διακρίνονται από αριστερά οι Βαλυραίοι: Αναστάσιος Μπουρίκας(Κατσιμούλας), Ερρίκος Λινάρδος, Αικατερίνη Μπουρίκα και ο Παναγιώτης Στρατής. Ουδείς εκ των εικονιζομένων βρίσκεται σήμερα εν ζωή.

Η καλαμωτή στην Μαυροζούμενα και ο πονηρός βλάχος

Το ψάρεμα κάποτε στο ποτάμι της Μαυροζούμενας ήταν μια πολύ συχνή ενασχόληση των Βαλυραίων.Τα ψάρια του γλυκού νερού,σε παλιές εποχές, ήταν τα μόνα διαθέσιμα. Θαλασσινά δεν υπήρχαν αλλά και η φτώχεια ανάγκαζε τον κόσμο να ψαρεύει στο ποτάμι μας,για να συμπληρώσει το οικογενειακό τραπέζι. Τότε η μόλυνση δεν είχε μολύνει τα νερά και κάθε τι ποταμίσιο ήταν καθαρό και κατάλληλο προς βρώση. Τρόποι ψαρέματος υπήρχαν αρκετοί. Ένας πιο συνηθισμένος και μεγάλης απόδοσης τρόπος ήταν η καλαμωτή,όπως αυτή διακρίνεται στην διπλανή φωτογραφία.Η κυρά Θανάσω η μυλωνού που άλεθε το σιτάρι στον παλιό μύλο του χωριού,είχε παράλληλα στήσει στην κοίτη της Μαυροζούμενας και την καλαμωτή της, για να τρώει κανένα ψαράκι αυτή και οικογένειά της. Πλούσια ήταν κάθε φορά η ψαριά γεμάτη κεφαλόπουλα,τριχόπουλα, χαμοσούρτια, χέλια, και καβούρια.Ροβόλαγε νωρίς πρωί-πρωί και γέμιζε το καλάθι της.Με τα πολλά και με τα λίγα,πήρε πρέφα την καλαμωτή και ένας τσοπάνος που είχε το μαντρί του απόπερα στις ελιές και του μπήκε η ιδέα να φάει και αυτός κανένα ψαράκι.

Γουρνοσφαξιές & Τσικνοπέμπτη στην Βαλύρα

Τα Χοιροσφάγια ή Γουρνοσφαξιές στην καθομιλουμένη της περιοχής μας, από τα Βυζαντινά χρόνια έως την 10/ετία του '70 , αποτελούσαν ουσιαστική ανάγκη επιβίωσης των ντόπιων πληθυσμών. Κάθε οικογένεια, εξέτρεφε κάθε χρόνο από ένα γουρούνι, τον οποίο έσφαζαν και το περισσότερο κρέας του γινότανε παστό και λουκάνικα. Αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος διατήρησης του κρέατος,αφού ψυγεία δεν υπήρχαν.Η ημέρα των "Χοιροσφαγίων" ξεκινούσε την αυγή με το άναμμα της φωτιάς για να γίνει το νερό πολύ καυτό , με το οποίο θα μαδούσαν το γουρούνι. Λίγο μετά έφθανε ο τελών χρέη χασάπη χωρικός με την ομάδα του που είχε ειδοποιηθεί από πριν και περιλάβαιναν το ''άτυχο'' το ζώο, συχνά με πολύ δυσκολία, λες και αυτό είχε δει τη νύχτα κακό όνειρο.

Η συμβολή της Ι.Μονής Βουλκάνου στον αγώνα του '21

Αμέσως με την έκρηξη της επανάστασης του ΄21 το μοναστήρι του Βουλκάνου ζει έντονα τον παλμό του αγώνα, και προσφέρει τις υπηρεσίες του προκειμένου να γίνει πραγματικότητα το όραμα της εθνικής παλιγγενεσίας. 
Σε ξεχωριστό φάκελο του αρχείου των αγωνιστών, καταγράφονται με κάθε λεπτομέρεια όλα τα χρηματικά ποσά καθώς και οι διάφορες άλλες πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε το μοναστήρι για την διατροφή και ενίσχυση των επαναστατικών στρατευμάτων που περνούσαν απ΄ εκεί. 
Το 1822 οι μοναχοί έδωσαν στην ερανική επιτροπή αγώνα την οποία αποτελούσαν ο Γ. Δαρειώτης και ο μοναχός άνθιμος Βουλκανιώτης σκεύη αξίας 3.600 γροσίων. Το 1823 εδόθηκαν στον έπαρχον Μεσσήνης Πάγκαλο διάφορα είδη αξίας 2.250 γροσίων.

ΟΜΗΡΙΚΗ ΜΕΣΣΗΝΗ-ΒΑΛΥΡΑ:ΜΕΓΑΛΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΧΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΑ ΜΕΡΙΑΣ

Στην περιοχή της Πέρα Μεριάς δέσποζε στους Ομηρικούς χρόνους το ανάκτορο των Ποδαλείριου και Μαχάονα,υιών Ασκληπιού και ηγεμόνων της Ιθώμης, που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία της Τροίας με 30 καράβια στρατό.
Σήμερα από το ανάκτορο αυτό έχει απομείνει ένας σορός από ερείπια.Οικοδομικά υλικά του χρησιμοποιήθηκαν κυρίως,για την ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Πέτρου στο ίδιο σημείο.
Η εκκλησία αυτή είναι σήμερα κατεστραμμένη,πιθανότατα κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ ή κατά άλλους στην αποτυχημένη εξέγερση των Ορλόφ,όπως η περίπτωση του Άϊ Βλάση νότια της Βαλύρας.